Ken dyn fryske ferline

De Canon van Friesland is een lijst van 41 onderwerpen (vensters) met daarin
de belangrijke gebeurtenissen in de geschiedenis van Friesland. Deze onderwerpen
zijn een hulpmiddel voor het onderwijs in Friesland.

Venster 18

Sicco van Goslinga

Edelman, regent, diplomaat 1661-1731

"De macht in Fryslân was in de 17e en 18e eeuw in handen van de kleine elite van regenten. Vaak waren zij van adellijke komaf. Een van hen – misschien wel de meest succesvolle – was Sicco van Goslinga uit Donjum. Sicco van Goslinga was de baas in Franekeradeel, had een bestuursfunctie aan de universiteit, had veel te vertellen in het provinciebestuur en speelde zelfs een rol in de Europese politiek van die tijd. Sicco werd geboren op een echte state in Herbaijum en hij eindigde zijn leven op zijn eigen Goslingastate in Donjum. Dit kasteeltje bestaat nu niet meer, maar in de kerk van Donjum is nog altijd een praalgraf van hem te zien. Sicco van Goslinga is het toonbeeld van een Friese adellijke regent."

Friese trouw en Hollandse dukaten
Sicco van Goslinga was Fries edelman en diplomaat. Hij was een van de belangrijkste onderhandelaars bij de vrede van de Spaanse successieoorlog (1701-1713). Een alliantie van de Republiek, Engeland en het Heilige Roomse Rijk had weten te voorkomen dat Spanje en Frankrijk voortaan door vererving met elkaar zouden zijn verbonden. ‘Hoe kan een kleine natie toch zo’n kostbare oorlog zolang volhouden?’, vroeg de Franse koning Goslinga, toen ze elkaar de hand schudden. ‘Met Friese trouw en Hollandse dukaten kan men ver komen.’ Het is de vraag of het verhaal waar is, maar dat zo’n anekdote wordt doorverteld, zegt veel over het belang van Sicco van Goslinga.

Rijk en hoogstaand
Van Goslinga was zoon van een Friese regent en bovendien was hij van adel. Dat bood hem mogelijkheden. Hij werd geboren en overleed ook op een state. Zijn vader, jonker Johan van Goslinga, was grietman van Franekeradeel en zijn moeder, Fed Sophia van Cammingha, was vrijvrouwe van Ameland. In 1692 trouwde hij zelf ook met een vrouw van adellijke komaf: Johanetta Isaballa barones thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg, erfvrouwe van Ameland. Al op jonge leeftijd behoorde jonker Sicco tot de allerrijkste Friezen.Net als veel jongens uit dergelijke kringen maakte Sicco na zijn studie in Franeker en Utrecht een studiereis, een ‘grand tour’, naar Frankrijk en Engeland. Evenmin was het uitzonderlijk – zij het dat hij er wel heel vroeg bij was – dat Sicco politieke carrière maakte.

Grietman
In 1687 werd hij benoemd tot curator van de Franeker universiteit en nog weer een jaar later volgde hij zijn overleden vader op als grietman. Veertig jaar lang was hij vervolgens een van de meest vooraanstaande regenten van Friesland. Ieder jaar werd hij door zijn grietenij gekozen om zitting te nemen in de Friese Staten en regelmatig benoemde dit college hem tot lid van Gedeputeerde Staten en ook als afgevaardigde naar het overkoepelende bestuur in de Republiek, de Staten-Generaal.

Investeren voor sleutelrol
De verklaring voor dit succes ligt voor de hand. Van Goslinga leefde in een tijd dat de adel in Friesland nog de kern uitmaakte van een kleine kring van Friese regenten. De Friese statenvergadering werd gedomineerd door het platteland en ongeveer tweederde deel van de dertig grietenijen in de plattelandskwartieren werd in de decennia rond 1700 weer bestuurd door een adellijke grietman. Vanuit politiek en dynastiek belang kochten en vermaakten zij steeds hun stemdragende landerijen. Door gericht grond en boerderijen aan te kopen, had Sicco van Goslinga zo ‘zijn’ Franekeradeel op een quasi-erfelijke manier aan zijn familie gebonden. Het zo verkregen politieke overwicht leverde hem een sleutelpositie op bij de verkiezing voor de belangrijkste ambten: dat van grietman (voor het leven) en dat van volmacht naar de Staten (jaarlijks). Om het zover te brengen moest Van Goslinga wel flink investeren. Dit alles was voor iemand van zijn komaf niet heel bijzonder.

Vertouweling van Maria Louise van Hessen Kassel
Wel uitzonderlijk was Goslinga’s internationale gerichtheid en carrière, met als hoogtepunt zijn aanwezigheid als diplomaat bij de vredesonderhandelingen in 1713. Mogelijk hangt dit samen met de uitstekende banden die hij met de Friese stadhouder onderhield. Beiden profiteerden daarvan. Goslinga meende dat het de taak van de stadhouder was om voor bestuurlijke eendracht te zorgen. Vanuit die gedachte adviseerde hij de Friese stadhouders en regentessen bij de slepende kwestie rond de erfenis van stadhouder-koning Willem III en bij hun pogingen om het stadhouderschap te verkrijgen in andere gewesten van de Republiek. Vooral als vertrouweling van regentes Maria Louise van Hessen-Kassel trad hij op de voorgrond.Goslinga en zijn vrouw kregen vijf dochters. Daarmee stierf het geslacht Goslinga uit. Ook daarin was hij een typische representant van de adel; vele adellijke families stierven namelijk uit. Goslingastate in Dongjum is verdwenen, net als zoveel andere states. Aan Sicco Goslinga herinnert nog wel het praalgraf in de kerk van Dongjum dat zijn dochters na zijn dood lieten vervaardigen.

Fries Museum: Oud Geld

De tentoonstelling Oud Geld laat zien wie er in Friesland de lankens uitdeelde: de 'Qute 500' van de Gouden Eeuw. Cultuur en economie werden bepaald door een 'old boys network' van zeer welvarende kooplieden, bestuurders en adel.

 

De Kanon op Tsjek!

Besjoch ek de langere kanonklips mei Freerk Smink op

Tsjek tv fan Omrop Fryslân .

Gewoan gek op skiednis

'Gewoan gek op skiednis' is skreaun foar bern fan 9-12 jier dy't gewoan gek binne op skiednis! It boek kostet 14,95 en kin hjir besteld en foar in part besjoen wurde.

 

Aanvullend materiaal over venster 18

vertakkingen

Primair Onderwijs:
Stadhouders; Friese adel en stemrecht; Regenten; Grietmannen.

Voortgezet Onderwijs:
Adel in Nederland; Spaanse successieoorlog; Vrede van Utrecht; Stadhouderschap in Friesland.

lesmethodes

Primair Onderwijs:
De Brandaan: groep 7, Tijd van ontdekkers en hervormers;
De Brandaan: groep 8, Tijd van pruiken en revoluties;
De Trek: groep 6, De gouden eeuw;
De Trek: groep 8, De Republiek.

Voortgezet Onderwijs:
Indigo VMBO kgt: deel 2, 1.3 Burgers zijn de baas;
Indigo Havo/VWO: deel 2, 1.1 Regenten regeren;
Memo Havo/VWO: deel 2, 1.4 Een bestuur zonder vorst.

musea (er op uit)

Hervormde kerk (praalgraf) - Dongjum; Fries Museum - Leeuwarden.

literatuur

Nassau en de macht van Oranje (Bruggeman, 2005); Nassau uit de schaduw van Oranje (Groenveld et al., 2003); Sporen van de Nassaus (Ten Hoeve, 2011); Marijke Meu, 1688-1765 (Jagtenberg, 1994); Geheimen van de Oranjes (Kikkert, 2008); Langs vorstelijke grafsteden (Van Raak, 2008); Vorstelijk begraven en gedenken (Van Raak, 2003); De intocht van Willem Frederik en Albertine Agnes in 1652 (Van der Ploeg-Posthumus, 2002); Briefwisseling tussen Simon van Slingelandt en Sicco van Goslinga 1697-1731 (Van Rappard, 1978); De staatsman Sicco van Goslinga, grietman van Franekeradeel (Slothouwer, 1885).