Eigen cultuur en identiteit
Het Fries is, zo schreef de dichter Ed Hoornik, het instrument waardoor Friesland ademhaalt. Het is het belangrijkste en meest onderscheidende erfstuk van eigen cultuur en identiteit. In Friesland is het, naast het Nederlands, de tweede rijkstaal.

Geschiedenis
Het Fries ontstond in de vroege Middeleeuwen. Toen kreeg het vorm als afzonderlijke taal en begon het zich te onderscheiden van andere verwante Germaanse dialecten, als bijvoorbeeld het Oud-Engels. Het verschil zit hem onder andere in de ‘breking’ van bepaalde klanken, bijvoorbeeld ‘rjocht, sljocht’ (‘recht, slecht’) of ‘sjonge, njoggen’ ( ‘zingen, negen’). Dit Oudfries werd langs de Noordzeekust niet alleen gesproken, maar tussen Vlie en Wezer werd het in de late Middeleeuwen, bijvoorbeeld in wetsteksten, ook als schrijftaal en als bestuurstaal gebruikt. In de loop van de zestiende eeuw raakte het geschreven Fries in onbruik. Slechts een enkeling schreef het nog. Uit de schaarse Friese teksten uit deze tijd kan men concluderen dat de taal zich verder ontwikkelde, bijvoorbeeld door de breking van lange klinkers: ‘beam’ – ‘beammen’ (uitgesproken als bjemmen: boom-bomen). Schrijftaal werd het Fries opnieuw in de negentiende eeuw. Er ontstond toen een levendig literair klimaat en de taal ontwikkelde zich ook verder door kruisbestuiving van schrijven en spreken. Belangrijk is bijvoorbeeld het vanaf 1860 opbloeiende Friese volkstoneel geweest.

Streekgebonden dialecten en het Standaardfries
Als taal bestaat het Fries uit meerdere, streekgebonden dialecten, bijvoorbeeld het Woudfries, het Kleifries, het Zuidwesthoeks en het Eilander-Fries. In de Friese steden en op het Bildt wordt al vanaf de zestiende eeuw een sterk door het Fries beïnvloede vorm van Hollands gesproken: het Stadsfries en het Bildts. Langzamerhand heeft zich boven deze verscheidenheid aan dialekten in de afgelopen twee eeuwen een soort van overkoepelende, genormeerde taal ontwikkeld: het Standaardfries. Het is het Fries dat men bijvoorbeeld op Omrop Fryslân hoort en dat ook door de Friese schrijvers wordt gehanteerd.

Vernederlandsing
Talen zijn veranderlijke fenomenen. Doordat Nederlands de dominante nationale taal is, neemt het Fries veel gemakkelijker woorden uit het Nederlands op dan andersom. Zeker het gesproken Fries kent vele Nederlandse vormen en woorden. Ook daardoor heeft de taal zich verder ontwikkeld, al vinden sommigen dat met name de vernederlandsing van het Fries tot ‘min Frysk’ leidt – slecht Fries. Zij hanteren liever de norm van het ‘geef Frysk’ – gaaf-Fries.

Spreken, lezen en schrijven
Internationaal gezien wordt het Fries beschouwd als een minderheidstaal, maar niet als een bedreigde taal. Dat is wel het geval met de twee Friese relictdialecten in Duitsland (het Saterlands en het Noordfries met hun respectievelijk 2.000 en 8.000 sprekers). Volgens de laatste, door de provincie Friesland verrichte onderzoeken, spreken zo’n 450.000 mensen het Fries. Het aantal Friezen dat de taal kan lezen en schrijven ligt veel lager maar is stijgende. Dat komt onder andere door de inspanningen van de provincie, doordat er een redelijk uitgebreide Friese literatuur bestaat en vooral ook omdat op scholen in Friesland het Fries wordt onderwezen.

Bevordering
Ook in Europees verband heeft het Fries als minderheidstaal rechten weten te verwerven. Zowel de provincie Friesland als het Rijk en de Europese Unie dragen tegenwoordig financieel bij aan het bevorderen van het gebruik van het Fries. Aan de Fryske Akademy en de Noordelijke Hogeschool in Leeuwarden en aan diverse universiteiten wordt het Fries onderwezen of wetenschappelijk onderzocht.

Meertaligheid
De meeste Friezen zijn trots op hun taal en dragen die trots ook graag uit. Dat leidt, zeker in een tijd waarin zich steeds meer forenzen in Friesland vestigen, soms tot conflicten en tot ergernissen bij niet-Friestaligen, bijvoorbeeld over het gebruik van het Fries in het ambtelijk verkeer. Al met al kan men zeggen dat de oude wens van de Fryske Beweging van een volledig Friestalige provincie langzamerhand plaats maakt voor het realistischer inzicht dat Friesland zich kenmerkt door meertaligheid. Mogelijk ontwikkelt het Fries zich in de toekomst onder invloed van het Engels en het Nederlands nog eens tot een soort van nieuw Anglo-fries.