Zaligverklaring
Paus Johannes Paulus II verklaarde in 1985 Titus Brandsma zalig. Een dag later sprak de paus de pelgrims uit binnen- en buitenland toe in de nabijgelegen San Michele dei Frisoni. Deze kerk, bekender onder de naam ‘Friezenkerk’, deed in de Middeleeuwen dienst als verblijfplaats voor pelgrims uit Friesland en bedient tegenwoordig de Nederlandse gemeenschap in Rome. De ontmoetingsruimte in de kerk is naar Brandsma genoemd. Het geloof en engagement van Brandsma waren gedurende diens leven een grote stimulans voor kerkelijke en maatschappelijke groeperingen binnen en buiten Friesland.
Levensloop
Titus Brandsma werd in 1881 in Oegeklooster bij Bolsward geboren als Anno Sjoerd Brandsma. Op elfjarige leeftijd vertrok hij uit Friesland om in Brabant een kloosterschool te bezoeken. Bij zijn intrede in de orde van de Karmelieten in 1898 nam hij de naam Titus aan. In 1905 werd hij tot priester gewijd, waarna hij in Rome enkele jaren filosofie studeerde aan de beroemde Pontificia Università Gregoriana. Na zijn promotie in 1909 werd hij hoogleraar aan het filosofisch college van zijn orde te Oss en later aan de katholieke universiteit van Nijmegen. Hij was gespecialiseerd in de geschiedenis van de mystiek.
Roomsk Frysk Boun
Al tijdens zijn verblijf in de internationale gemeenschap in Rome werd Brandsma zich bewust van de waarde van de eigen taal – in zijn geval het Fries – voor de religieuze beleving en voor een goed maatschappelijk functioneren. Vanuit het Brabantse droeg hij vanuit deze gedachte zoveel mogelijk bij aan de gelijktijdige versterking van de positie van het Fries en de Friese Rooms-katholieke gemeenschap. In 1917 was hij een van de oprichters van het Roomsk Frysk Boun, waarvan hij ook de eerste secretaris was. Het Boun streefde de erkenning van het Fries na, onder andere door te werken aan de productie van Friestalige verhalen, liederen, devotieprentjes en gebedenboeken. Brandsma publiceerde zelf zeer geregeld in het Fries en ging bij gelegenheid ook missen in het Fries voor.
Fryske Akademy
Brandsma hechtte aan goed onderwijs en goede voorlichting en probeerde op het gebied van onderzoek, onderwijs en journalistiek allerlei krachten te bundelen. Voor Friesland spande hij zich in als lid van de Provinciale Onderwijsraad, bepleitte hij de stichting van een leerstoel Fries taal- en letterkunde (1933), stond hij mee aan de basis van de facultatieve invoering van het Fries als vak op lagere scholen (1937) en had hij een belangrijk aandeel in de oprichting van de Fryske Akademy (1938). Ook was hij medeoprichter van de vereniging voor wetenschappelijk onderzoek naar de kerkgeschiedenis van Friesland, Frisia Catholica (1937). Brandsma’s Friese activiteiten waren een integraal onderdeel van zijn streven naar een wereldomvattende samenleving op praktisch-christelijke grondslag. Andere initiatieven in dit licht waren zijn bemoeienissen met het Esperanto en zijn werk voor het Apostolaat der Hereniging, een internationale organisatie die streefde naar eenheid der christenen. Deze en vele andere functies brachten Brandsma in contact met mensen van over de hele wereld.
Oorlogsjaren
In de Tweede Wereldoorlog toonde Brandsma zich in woord en geschrifte een verklaard tegenstander van het nationaalsocialisme en het antisemitisme. Als landelijk adviseur van de katholieke dagbladschrijvers kwam Brandsma in de eerste oorlogsjaren in een moeilijk parket. In overleg met de aartsbisschop stelde hij een advies op aan de katholieke dagbladen om bepaalde mededelingen van de Duitse overheid niet te plaatsen. Tijdens zijn rondgang langs de verschillende redacteuren werd hij gearresteerd en gevangengezet. Vanuit zijn cel schreef hij brieven en geschriften die na zijn dood in Dachau in 1942 eerst heimelijk werden verspreid en na de bevrijding werden gepubliceerd.
Herdenking
In de loop der jaren werd hij als verzetsheld, als gelovig christen, als rooms-katholiek en als Fries op verschillende plaatsen in Nederland en Europa herdacht door het oprichten van instituten, musea en standbeelden, door het publiceren van levensbeschrijvingen en niet in de laatste plaats door zijn zaligverklaring.
